Орусия 2024-жылы Кыргызстандын айыл чарба продукциясын экспорттоо үчүн негизги рынок болуп калды. Негизги экспортту картошка, жаңгак жана мөмө-жемиштер, өзгөчө өрүк жана алмалар түздү, алар Россияга жана Казакстанга олуттуу жөнөтүлгөн.
2024-жылдын сегиз айында Кыргызстандан 397,3 миң тонна жашылча-жемиш экспорттолду, бул өткөн жылга салыштырмалуу 17,8% аз. Эң чоң көлөмүн көчөт, картошка жана жаңгак түзөт. Импорт да 22,3% өскөн.
Кыргызстанда кылкандуу дан эгиндерин жыйноо 492,5 миң гектарга жетип, былтыркыга салыштырмалуу 93,9 миң гектарга көп. Буудайдын, арпанын, жүгөрүнүн түшүмдүүлүгү жогорулап, дүң жыйым да өзгөчө Жалал-Абад, Талас, Чүй облустарында өстү.
Быйылкы жылы аба ырайынын жагымдуу болушу Кыргызстандын айыл чарбасындагы түшүмдүүлүктүн жогорулашына шарт түздү. 23-августка карата дан эгиндеринин түшүмү 60,6%га көбөйүп, 404,9 миң гектар аянт жыйналды. Арпада, буудайда жана коондордо бир кыйла өсүш байкалган, бирок жазгы температуранын өзгөрүшүнө байланыштуу буурчак жана май өсүмдүктөрүндө азайган.
2024-жылдын январь-август айларында Кыргызстандын айыл чарбасынын дүң продукциясы өткөн жылга салыштырмалуу 7,3%га өсүү менен 222,8 млрд сомду түздү. Негизги салымды айыл чарба өсүмдүктөрү, өзгөчө буудай жана арпа кошту, анын түшүмдүүлүгү жагымдуу климаттык шарттардан улам бир топ жогорулады. Дан эгиндерин чаап-жыйноо белгиленген аянттын 74 процентине аткарылды, жашылча-жемиштердин жалпы вндурулушу да кебейду. Айыл чарбасы өлкөнүн ИДПсынын 8,8% түзөт.
Кыргызстан менен Өзбекстан экономикалык байланышты чыңдоо жана товар жүгүртүүнү 2 миллиард долларга жеткирүү максатын көздөйт, бул айыл чарбасын өнүктүрүүгө, бааларды төмөндөтүүгө жана азык-түлүк коопсуздугун жогорулатууга мүмкүндүк берет. Тараптар өз ара пайдалуу соодага жана аймактын туруктуу өнүгүүсүнө шарт түзө турган биргелешкен долбоорлордун жана жеткирүү түйүндөрүнүн үстүндө жигердүү иштеп жатышат.
Айыл чарба илимдеринин доктору Жамин Акималиев Кыргызстан менен Өзбекстандын ортосундагы сооданы, өзгөчө айыл чарба тармагындагы сооданы көбөйтүүнүн маанилүүлүгүн белгилейт. Кызматташтык соода жүгүртүүнүн жылына 2 миллиард долларга, анын ичинде картошка менен сүттү экспорттоого алып келет деп күтүлүүдө. Өзбекстан Кыргызстандын продукциясына муктаж, бул өз ара пайдалуу өнөктөштүк үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачат.
Ташкентте Кыргызстандын министри Бакыт Төрөбаев өзбек кесиптештери менен соода жүгүртүүнүн көлөмүн 2 миллиард долларга жеткирүү жана айыл чарба продукциясын, анын ичинде картошка менен сүттү экспорттоо жолдорун талкуулады.
Кыргызстанда 443 миң гектар жерде дан эгиндерин чаап-жыйноо иштери аяктады, бул өткөн жылга салыштырмалуу 80,2 миң гектарга көп. Буудайдын түшүмү 659,4 миң тоннаны, арпа 529,9 миң тоннаны түздү. Ошондой эле картошканын, жашылчанын, коон-дарбыздын тушуму жогорулады. Май есумдуктерунун тушумун жыйноо башталды.
Кыргыз картошкасы Өзбекстандагы Самарканд, Навои жана Карши базарларында сатууга чыгарылды. Өзбекстандын Айыл чарба министрлиги Кыргыз картошка сатуунун мүмүкүнчүлүгүн талкуулап, жергиликтуу базарларга чыгуу үчун экономикалык паидасын жана атаандаштык денгээлин баалоо зарылчылыгын белгилөөдө .
